Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Tıp Fakültesi Sosyal Pediatri Bilim Dalı Başkanı Dr. Öğr. Üyesi Tuğba Ayçiçek Dinçer, ergen bireylerin sosyalleşme alanlarında (okul, çevre, mahalle) gözlemlenen zorbalık davranışlarına dikkat çekerek, bunun “güç dengesizliği içeren, tekrarlayan veya tekrarlama potansiyeli olan istenmeyen saldırgan davranışlar” olduğunu belirtti. Dr. Ayçiçek Dinçer, özellikle okul çağındaki çocuklarda görülen bu davranışın türlerini, dijital boyutta yarattığı tehlikeyi ve zorba/mağdur profillerini detaylıca anlattı.
Zorbalığın Geleneksel ve Dijital Tipleri
Dr. Öğr. Üyesi Dinçer, zorbalığın geleneksel (akran zorbalığı) ve dijital olmak üzere üç ana tipi bulunduğunu ifade etti:
Geleneksel Zorbalık Alt Tipleri
- Fiziksel: Bireyin karşı tarafa fiziki şiddet uygulaması.
- Sözlü: Bireyin dış görünüşü, becerileri, ailesi veya kültürü üzerinden alay etme ve aşağılama.
- İlişkisel-Sosyal: Mağdurun sosyal ilişkilerini karalama, dedikodu yayma, gruptan dışlama veya akran ilişkilerini bozmaya yönelik davranışlar.
Çağın Yükselen Tehdidi: Dijital Zorbalık (Siber Zorbalık)
Pandemi döneminde çocukların dijital ortama daha erken yaşta adapte olmasıyla birlikte, dijital zorbalığın çağın yükselen türü haline geldiğini belirten Dinçer, internetin sınırsız ve kontrolsüz yapısının gençlere “sonsuzluk” hissi verdiğini vurguladı. Dijital ortamda dedikodu yaymak, izinsiz fotoğraf paylaşmak ve dolaşıma sokmak gibi davranışlarla yapılan bu zorbalık türü, bilginin hızla yayılması ve dijitalde depolanması nedeniyle mağdurlar için sıyrılması zor bir saldırı alanı yaratıyor.
Cinsiyet ve Zorbalık Profilleri
Zorbalığın genel olarak erkek ve kız çocukları arasında eşit derecede görüldüğünü belirten Dr. Ayçiçek Dinçer, türler arasında farklılık olduğuna dikkat çekti:
- Erkekler: Daha çok fiziksel ve sözlü zorbalığa maruz kalıyor.
- Kızlar: Daha çok iletişimsel ve sosyal zorbalığa, özellikle de siber zorbalığa maruz kalıyor.
Zorba ve Mağdurun Psikolojik Profilleri
Mağdur Birey Profili
Mağdur çocukların genellikle dış görünüşünden memnun olmayan, sosyoekonomik olarak dezavantajlı ve sosyal akran ilişkileri zayıf bireyler olduğunu söyleyen uzman, bu çocukların geçmişlerinde ihmal ve istismar görebileceğine; bunun da zorbalığı normalleştirmesine ve kabullenmesine neden olduğuna işaret etti.
Zorba Birey Profili
Dışarıdan “havalı ve popüler” görünen zorbaların ise aslında eğitim başarılarının düşük, dürtü kontrollerinin zayıf ve duyguları düzenleme becerilerinin alt seviyede olduğunu ifade etti. Bu beceri eksiklikleri, erişkinlikte iş ve sosyal hayatta da sorunlara yol açıyor. Zorba çocukların ebeveynleri ise genellikle “duyarlı ebeveynlik”ten uzak, tutarsız disiplin anlayışı sergiliyor.
Üçüncü Profiller: Zorba-Mağdur ve Seyirciler
Dr. Ayçiçek Dinçer, zorbalık döngüsünde iki ek profile daha dikkat çekti:
- Zorba-Mağdur: Zorbalığa maruz kalan, ancak eline güç geçtiğinde zorbalık yapabilen bireyler.
- Seyirciler: Zorbanın kendilerine de baskı yapmasından korktuğu için olaylara karışmayanlar. Uzman, ebeveynlerin çocuklarına “sakın karışma” demesinin bir hata olduğunu, zira seyirci kalan çocukların zorbanın davranış ve inançlarını benimseme eğiliminde olduğunu belirtti.
Önleme ve Müdahale İçin Çözüm Yolları
Zorbalığın psikolojik boyutlarına değinen Dinçer, mağdurların iştahsızlık, karın/baş ağrısı, okula isteksizlik, okul başarısında düşüş, kaygı bozuklukları ve hatta intihar düşünceleri gibi ciddi sorunlar yaşayabileceğini; zorbaların ise madde bağımlılığı ve suça eğilim risklerinin bulunduğunu hatırlattı. Bu engellerin, gençlerin tam potansiyeline erişimini hatta hayatını tehdit ettiğini söyledi.
Önleyici adımlar için yapılması gerekenleri ise şöyle özetledi:
- Eğitim ve İş Birliği: Okul müfredatlarına akran ve siber zorbalıkla ilgili eğitimler eklenmeli.
- Katı Disiplin Kuralı: Zorba çocuğa, zorbalığın kabul edilemez olduğu katı ve keskin bir disiplinle (ayrıcalıkların alınması gibi) öğretilmeli, asla şiddete şiddetle karşılık verilmemeli.
- Empati Geliştirme: Çocukları empati yeteneği yüksek bireyler yetiştirmek amacıyla yararlı sportif aktivitelere yönlendirmek.
- Seyircileri Teşvik Etme: Aileler, seyirci kalan çocuklarına “seyirci kalmanın yanlış olduğu” ve “yalnız kalmak isteyip istemeyeceği” gibi sorularla müdahale etmeleri için teşvik etmeli.
- Koruyucu Faktörler: Akademik başarısı iyi, sosyal ve bilişsel çevresi güçlü, olumlu arkadaş ilişkileri kurabilen ve ebeveynleriyle sağlıklı iletişim kuran çocuklar zorbalıktan korunuyor. Çözüm, okul, aile ve çocuğu içine alan bütüncül bir planlama ile mümkündür.
News
