İsrail’in İran nükleer tesislerine ve kritik mevkilerdeki kişilere yönelik saldırıları sonrası, Tahran’dan misilleme adımları gelmeye devam ediyor. Bölgedeki gerilimi zirveye taşıyan bu adımlardan en kritik olanı ise Hürmüz Boğazı’nın kapatılması kararı oldu.
Hürmüz Boğazı Kapatıldı: Akaryakıt Ticareti Tehdit Altında
Tel Aviv’e yönelik balistik füze saldırılarının ardından İran ordusu, resmi sosyal medya hesabı üzerinden yaptığı açıklamada, Hürmüz Boğazı’nın ikinci bir bildirime kadar tüm gemi geçişlerine kapatıldığını duyurdu. Açıklamada net bir şekilde, “Yeni bir duyuruya kadar hiçbir gemi Hürmüz Boğazı’ndan geçemeyecek” ifadelerine yer verildi.
Bu karar, dünya petrol ve sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) ihracatında hayati bir rol oynayan Hürmüz Boğazı’nın stratejik önemi göz önüne alındığında, küresel akaryakıt ticaretini doğrudan tehdit ediyor. Basra Körfezi’ni Umman Denizi ve Hint Okyanusu’na bağlayan bu dar geçit, özellikle Orta Doğu petrolünün dünya pazarlarına ulaşmasında kilit bir konumda bulunuyor.
Hürmüz Boğazı Krizinin Tarihçesi ve Stratejik Önemi
Hürmüz Boğazı, geçmişte de birçok kez gerilimin ve tehditlerin odağı olmuştur.
- 1983 – Rafsancani’den Tehdit: Dönemin İran Meclis Başkanı Ayetullah Rafsancani, “Gemi geçişini toplarla engelleriz; Kalaşnikof yeter” diyerek boğazı kapatabileceklerini ilan etmişti.
- Aralık 2011 – Petrol Yaptırımlarına Yanıt: ABD’nin İran petrolüne yaptırım planlarına karşılık, dönemin Cumhurbaşkanı Ahmedinejad’ın yardımcısı Muhammed Rıza Rahimi, “Boğaz’ı kapatır, bir damla petrol bile gönderilmez” sözleriyle ciddi bir tehditte bulundu.
- Tatbikatlar ve Retorik: İran Deniz Kuvvetleri ve Devrim Muhafızları, boğazı kapatma amaçlı tatbikatlar düzenlemiş, komutanlar “Boğaz’ı kapatmak su içmek kadar kolay” açıklamaları yapmıştı. ABD’den ise sert karşılık gelmiş, dönemin Savunma Bakanı Leon Panetta, boğazın askeri angajman için kırmızı çizgi olduğunu vurgulamıştı.
- Ruhani’nin Tehditleri: ABD’nin İran petrol ihracatını sıfırlamaya yönelik adımları üzerine Hasan Ruhani, “İran petrolü engellenirse diğer bölge petrolü de ihraç edilemez” diyerek yeniden kapatma tehdidinde bulundu. Devrim Muhafızları Komutanı İsmael Kevseri de benzer sinyaller vermişti. ABD ise bölgede askeri güç kullanarak “seyir özgürlüğünü” koruyacağını açıklamış, Pentagon Sözcüsü Bill Urban, “Tankerlerin transitini engellemek yasa dışı” ifadelerini kullanmıştı.
Hürmüz Boğazı’nın Stratejik Önemi: Basra Körfezi ile Umman Denizi arasında yer alan Hürmüz, dünya petrol ve LNG ticaretinin ana çıkış noktasıdır. İran, Suudi Arabistan, BAE gibi üreticilerin petrolünün yaklaşık %80’i bu koridordan geçer. ABD Enerji Enformasyon İdaresi’ne göre, 2016’da günlük ortalama 18,5 milyon varillik petrol (deniz yoluyla küresel petrol ticaretinin yaklaşık %40’ı) buradan sevk edildi. Boğazın en dar noktası 50 km olup, savaş gemileri için ayrılan seyrüsefer koridorları ise 3 km genişliğinde iki yönlüdür. Alternatif tesis edilebilecek Trans Arabistan Petrol Boru Hattı’nın istenen kapasiteye ulaşamaması, boğazın stratejik değerini daha da artırmaktadır.
Blokajın Pratik Zorlukları ve Küresel Tepki
2009 tarihli bir analize göre, İran’ın mayınlama veya abluka ile Hürmüz’ü kapatması, uzun süren mayın yerleştirme süreci, sığ sular nedeniyle denizaltı operasyonlarının zorluğu ve yüksek görünürlükte füzelerle blokaj girişiminin kolay tespit edilmesi gibi ciddi teknik ve taktik engellerle karşılaşabilir. ABD’nin ise gerekirse burayı yeniden kontrol altına almak için her türlü askeri tedbiri alacağı da vurgulanmaktadır.
Bu son gelişme, küresel enerji piyasalarında büyük bir dalgalanmaya neden olması beklenirken, uluslararası toplumdan da peş peşe itidal çağrıları geliyor.
News
