Kartla ödemelerde süratli artış

Kartla yapılan harcamalar yüksek frekanslı olması ve vakitli bilgi sunması nedeniyle talep şartlarını izlemede ağır bir formda kullanılıyor. Bu gösterge, Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) içindeki özel tüketim kalemiyle de 2021 yılına kadar hayli uyumlu bir seyir izliyor. Fakat son yıllarda kartla yapılan harcamalar ivmelenme kaydederek özel tüketimin seyrinden ayrışıyor. Bu ayrışma, kartla yapılan harcamalardaki artışın sırf talep gelişmelerine değil, birebir vakitte tüketicilerin ödeme tercihindeki dönüşüme -yani nakitten kartlı ödemeye yönelimin artmasına- bağlı olduğunu akla getiriyor. Bu yazıda, uzun periyotlu bir kartla harcama oranı serisi oluşturuyor ve kartla yapılan harcamalar verisinden ödeme tercihlerindeki değişimleri dışlayarak daha sağlıklı bir talep göstergesi elde ediyoruz.

Kartla yapılan harcamalar son periyotta süratli bir halde artıyor. Bu artışta talep dinamiklerinin yanı sıra klasik ödeme sistemi olan nakitten karta geçiş de tesirli. Gerçekten, şimdiki çalışmalar kartla ödeme sıklığının kayda paha biçimde arttığını ortaya koyuyor. Bu yükselişte, dijitalleşme ve temassız ödeme sistemlerinin yaygınlaşması üzere teknolojik gelişmelerin yanı sıra enflasyonun yükselerek nakit taşımayı daha maliyetli hale getirmesi temel faktörler olarak karşımıza çıkıyor.

Dolayısıyla ödeme alışkanlıklarındaki değişimler, kartlı harcamalar verisini kullanarak talebe ait yorum yaparken kart kullanımındaki artışı da dikkate almamızı gerektiriyor. Kartla yapılan harcamaları bu değişimden arındırmak için de kart kullanım oranını bir vakit serisi olarak varsayım etmemiz gerekiyor.

Kart kullanım eğilimlerini ölçebilmek için tüketicilerin toplam harcama seviyesine ait datalara muhtaçlık duyuyoruz. Bu kapsamda akaryakıt kesimi bize değerli bir referans sunuyor. Zira bu bölümde hem toplam satış ölçüsüne hem de kartla yapılan harcama bilgilerine ulaşabiliyoruz. Kartla yapılan akaryakıt harcamalarını toplam akaryakıt satışlarına oranlayarak, kesime has bir kart kullanım oranı hesaplayabiliyoruz. Bilhassa 2021 yılı sonrasında bu oranda dikkat alımlı bir artış gözleniyor. Başka dallarda de benzeri bir eğilimin olduğunu varsayarsak, kartlı harcama bilgilerini bu tercihin vakit içindeki değişiminden arındırarak, toplam tüketim harcamalarını daha hakikat yansıtan bir göstergeye ulaşmamız mümkün hale geliyor.

Kartla yapılan harcamaları daha sağlıklı bir talep göstergesi olarak takip edebilmek için, öncelikle hesapladığımız kart kullanım oranından faydalanarak kart kullanım tercihi düzeltilmiş serileri elde ediyoruz. Daha sonra bu serileri fiyat tesirlerinden arındırarak gerçek harcama eğilimlerini daha net bir formda izleyebiliyoruz. Bu formda elde ettiğimiz kart kullanım eğilimi düzeltilmiş ve düzeltilmemiş harcama dataları ortasında 2021 sonrasında kıymetli bir farklılaşma gözlüyoruz. Kart kullanım oranının bariz bir biçimde yükseldiği bu periyotta kartla yapılan harcamalar güçlü bir ivmelenme kaydediyor. Lakin, kart kullanım tercihi tesirinden arındırılmış olarak bakıldığında ise harcamalardaki artış daha ölçülü. Dahası, kimi dönemsel ayrışmalar dışında, bu düzeltilmiş harcama verisi özel tüketimin seyri ile epey uyumlu.

Özetle, kartla yapılan harcamalar talep dinamiklerini izlemek için kıymetli bir öncü gösterge niteliği taşıyor. Fakat son yıllarda bu harcamalar ivmelenerek özel tüketim harcamalarından ayrışıyor. Bu ayrışmada, tüketicilerin nakitle ödeme formülünden kartla ödemeye geçmesi tesirli. Bu nedenle, kartla harcama bilgileri üzerinden talep şartlarını değerlendirirken kart kullanım oranındaki artışın tesirinin arındırılması kıymet taşıyor. Bu tesir arındırıldığında ise, kartla yapılan harcamaların son yıllarda, bilhassa nakdî sıkılaşma sonrasında, daha ölçülü bir artış göstererek özel tüketimin seyriyle daha uyumlu bir görünüm seyrettiği görülüyor.