Engelli bireylere yönelik sağlanan birtakım muafiyetler ve kolaylıklar, onların yaşam kalitesini artırmayı ve günlük hayatlarını kolaylaştırmayı hedeflemektedir. Bu destekler, Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) istisnasından elektronik cihazlara, konut vergilerinden tıbbi cihazlara ve kamu hizmetlerinden faydalanmaya kadar geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır.
Hazine ve Maliye Bakanlığı'na bağlı Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) verilerine göre, 2024 yılının Ocak-Ekim döneminde engelli bireyler için ÖTV muafiyetli 166 bin sıfır otomobil satışı gerçekleştirilmiştir. Ancak, bazı engel grupları ÖTV indiriminden yararlanamamaktadır.
Özel Tüketim Vergisi Kanunu (ÖTV) çerçevesinde, engel oranı yüzde 90 ve üzeri olan bireyler, araç kullanma yeterliliği aranmaksızın tam ÖTV muafiyetinden yararlanabilmektedir. Bu kapsama ortopedik, zihinsel, görme, iç hastalıkları ve psikiyatrik rahatsızlıklar gibi çok sayıda engel grubu dahil edilmektedir. Engelli bireyin aracı kullanamaması durumunda, aracı yakın akrabaları veya yasal vasileri kullanabilmektedir. Ayrıca özel donanımlı araç şartı da bu grup için aranmamaktadır.
Engel oranı yüzde 90'ın altında olan bireyler ise yalnızca özel donanımlı araç kullanmak zorundaysa ÖTV muafiyetinden faydalanabilmektedir. Bu kapsamda genellikle ortopedik engelliler yer almaktadır. Yüzde 40, yüzde 50 veya yüzde 80 gibi engel oranlarına sahip bireyler için doğrudan bir ÖTV indirimi bulunmamakta; muafiyet, sağlık raporunda belirtilen özel tertibat gereksinimlerine göre sağlanmaktadır.
Cep telefonu, bilgisayar veya beyaz eşyalar için engellilere yönelik özel bir ÖTV veya KDV muafiyeti bulunmamaktadır. Ancak, yalnızca engellilerin eğitim, meslek veya günlük yaşamlarını kolaylaştırmaya yönelik özel üretilmiş cihaz ve yazılımlar KDV istisnası kapsamında değerlendirilmektedir.
Konut ve emlak vergisinde engelli bireyler için önemli bir muafiyet sağlanmaktadır. Yalnızca bir konuta sahip olan ve bu konutun brüt 200 metrekareyi geçmemesi şartıyla, yüzde 40 ve üzeri engelli sağlık kurulu raporu bulunan vatandaşlar emlak vergisinden muaf tutulmaktadır. Bu haktan faydalanabilmek için ilgili belediyeye başvurarak, rapor ve tapu belgelerinin ibraz edilmesi gerekmektedir.
Sağlık ürünleri ve tıbbi cihazlarda da benzer bir muafiyet geçerlidir. Sağlık Bakanlığı ve KDV Kanunu uyarınca, engellilere özel tıbbi cihaz ve ekipmanların tesliminde KDV alınmamaktadır. İşitme cihazları, tekerlekli sandalyeler, protez-ortezler ve rehabilitasyon araç-gereçleri gibi ürünler bu kapsamda değerlendirilmektedir.
Eğitim ve kültürel alanlarda vergisel değil, erişim odaklı kolaylıklar öne çıkmaktadır. Yüzde 40 ve üzeri engelli raporu bulunan bireyler, müze, örenyeri, milli park ve tabiat parkları ile devlet tiyatrolarından ücretsiz olarak faydalanabilmektedir.
Kamu hizmetlerinde de çeşitli muafiyetler bulunmaktadır. Engelli kimlik kartına sahip tüm bireyler, şehir içi toplu taşıma hizmetlerinden ücretsiz olarak faydalanabilmektedir. Otobüs, metro, vapur gibi toplu taşıma araçlarında bu ayrıcalık, tüm illerde uygulanmaktadır.
Engellilere yönelik vergi muafiyetleri ve hizmet kolaylıkları, bireylerin toplumsal hayata daha etkin katılımını sağlamak amacıyla uygulanmaya devam etmektedir.
